5.1.4 - Etik Değerler

Etik: Etik; doğru ile yanlışı, haklı ile haksızı, iyi ile kötüyü, adil ile adil olmayanı ayırt etmek, bunun sonucunda da doğru, haklı, iyi ve adil olduğuna inandığımız şeyleri yapmaktır.

İnternet Etiği: İnternet üzerinde iletişimde bulunurken doğru ve ahlaki olan davranışlarla, yanlış ve ahlaki olmayan davranışları belirleyen kurallar bütünüdür. İnternet etiği, gerçek hayatta insanlara gösterdiğiniz saygı ve nezaketin İnternet ortamında da gösterilmesidir.




• İnternet’i insanlara zarar vermek amacıyla kullanmak.
• Proje ödevimizi hazırlarken tüm bilgiyi İnternet sitelerinden almak.
• Arkadaşımızın çektiği fotoğrafı İnternet'te kendimizin gibi göstermek.
• Arkadaşımızın yalnızca bizimle paylaştığı özel bilgilerini İnternet'te paylaşmak.
• Kişisel verileri izinsiz kopyalamak ve dağıtmak
• Parasını ödemediğimiz yazılımları kopyalayıp kendi malımız gibi kullanmak.
• Sahte içerik hazırlayarak kullanıcıları yanıltmak.
• Genel ahlaka aykırı içerik oluşturmak ve yaymak.
• Komşumuzun kablosuz ağını izinsiz kullanarak film indirmek.
• Kaynak göstermeden içerik kullanmak.

İnternet ve BİT Kullanım Kuralları

6.1.6 - Dijital Dünyanın Suçluları

Zeynep İnternet'te bir oyun görür. Oyunu indirmek istediğinde ücretli bir oyun olduğunu fark eder. Oyuna ücret ödemek istemez ve bu konuda abisi Ali’den yardım almaya karar verir:

- İnternet'te bir oyun buldum ancak ücretli. Bu ücreti ödemeden sence bu oyunu indirebilir miyiz?

- Evet bu tür oyunları ücretsiz olarak indirebileceğimiz İnternet siteleri var. Dilersen indirelim.

- Birkaç İnternet sitesine baktım. Bazı İnternet sitelerinde bu oyun ücretli ama bazı İnternet sitelerinde ücretsiz.

Sence bu nasıl mümkün oluyor?

- Bazı kişiler oyunu kendi İnternet sitelerinde ücretsiz olarak yayımlıyorlar. Böylece kendi İnternet sitelerine daha fazla ziyaretçi gelmesini sağlıyorlar. Aslında bu oyunu üretenlerin istemedikleri bir durum.

- O zaman bu oyunu ücretsiz olarak indirmek suç değil mi?

- Aslında oyunları bu tür İnternet sitelerinden indiren çok kişi var. Bir sorun çıkacağını düşünmüyorum. Hemen indireyim istersen.

- Tamam indirelim.

Zeynep’in abisi bilgisayarın başına geçer ve oyunu indirir. Bir süre sonra oyunun bilgisayara yüklenmiş olduğunu fark ederler ve dosyaya tıklayarak kurulumunu yapmaya çalışırlar. Ali:

- Şimdi indirilen dosyaya tıklıyoruz ve dilini seçiyoruz. Birazdan tamamlanmış olur. Aniden bilgisayarın ekranı mavileşir ve anlaşılmaz yazılar çıkar. Zeynep ağabeyinin yüzünü görünce bir şeylerin ters gittiğini anlar:

- Ne oldu? Kurulumda sorun mu çıktı?

- Hayır Zeynep. Sanırım dosya virüslüymüş. İşletim sistemi çöktü. Ne yapacağımı bilmiyorum!



1. Zeynep ve ağabeyinin hikâyesinde ne tür yanlış davranışlar fark ettiniz?

2. Bu hikâyede sizce ne tür suçlar işlemiştir?

3. Bilişim teknolojisi kullanılarak işlenen suçlara nasıl örnekler verebiliriz?

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu

Etkinlik

Bilişim suçlarının neler olduğunu, bu suçların işlenmesi hâlinde ne gibi cezaların verilebileceğini, suçlardan kendimizi korumak için nasıl tedbirler almamız gerektiğini, başımıza bir sorun geldiğinde nerelere başvurmamız gerektiğini öğrendik. Ayrıca bir suç hikâyesini sınıfta canlandırarak suç-ceza sürecinin nasıl işlediğini anlamaya çalıştık.

6.1.5 - Yaratıcı Ürünlerimiz Nasıl Korunuyor?

6.1.5.A Telif Hakları Nedir?

6.1.5.A1 Telif Hakkı ve Açık Erişim

6.1.5.B Telif Hakları Gazetemiz

6.1.5.C Bir Yazılımcı Olsam

1) Bir yazılım geliştirseniz nasıl bir yazılım yapmak isterdiniz?
2) Yazılımı geliştirirken yakın arkadaşlarınızın yazılımı denemelerini ister miydiniz?
3) Yazılımın tamamı ücretli mi olurdu?
4) İnsanlar yazılımınızı nasıl edinirlerdi? Yazılımı nasıl tanıtabilirsiniz?
5) Yazılımınız izinsiz kopyalanırsa ne olur?
6) Kopyalanmasını nasıl engelleyeceksiniz?


6.1.5.D Lisanslı Yazılım Kullanıcılarının Dikkatine

		Etkinlik - 1 Etkinlik - 2

Her gün birçok insan yeni fikirler, ürünler ortaya koymakta. Bunların birçoğu resim, müzik, videolardan oluşan özgün sanat eserleri. Bunları ortaya koyan insanlar aynı zamanda bunların haklarına sahip olurlar. Yayımlamak, dağıtmak, çoğaltmak bu kişilerin izni ile olur. Bu, üreten kişilerin haklarını korumak için önemlidir. Biz bu haklara telif hakları diyoruz. Başkalarının eserlerini kullanırken telif haklarını göz önünde bulundurmalıyız, bu haklar bizim oluşturduğumuz eserleri de koruma altına alacaktır.

Yazılımlar da sanat eserleri gibi önemli ürünlerdir. Yazılımcıların, yazılım firmalarının üzerlerinde hakları vardır. Yazılımları kişilerin kullanımına değişik şekillerde sunabilirler. Bu şekillere lisans türleri diyoruz. Lisans türleri yazılımların elde edilme ve kullanım şekillerini belirtir. Bu kurallara uymayan kullanıcılar suç işlemiş sayılır.

6.1.4 Artık Daha Bilinçliyim

6.1.4.A Etik ve İnternet Etiği

B. Eğrisi Doğrusu

Metinden çıkarılabilecek, etik olmayan davranışları şu şekilde listeleyebilirsiniz:

• Başkasına ait telefonu izinsiz almak
• Başkasına ait telefondaki mesajları izinsiz okumak
• Başkasına ait şifreyi ele geçirmek ve kullanmak
• Yaşı uygun olmadan üyelik sistemi kullanmak
• Başkalarının yer aldığı görselleri izinsiz paylaşmak
• Kendini gizleyerek paylaşımlarda bulunmak
• Kendi hatası yüzünden başkasının suçlanmasına göz yummak
• Okul tarafından koyulan kurallara uymamak
• Başkasını üzecek bir durumu sonlandırmamak


C. Zorba Olma Zorbadan Korkma

Siber zorbalıktan korunmak için neler yapmalıyız?”

6.1.3 Dosyalarım Nerede?

Microsoft Office: Microsoft Office, 1989 yılında Microsoft tarafından tanıtılan, Microsoft Windows ve Mac OS X işletim sistemlerinde birbiriyle ilişkili masaüstü uygulamaları, sunucular ve hizmetler sunan ticari bir ofis yazılım paketidir. Yazıldığı dil: C++.


OpenOffice: Apache OpenOffice, Apache Yazılım Vakfı önderliğinde özgür yazılım topluluklarınca geliştirilen, ücretsiz bir ofis yazılımları ailesidir. Kelime İşlemci, Hesap Tablosu, Sunum, Çizim, Formül ve Veritabanı bileşenlerini içerir. Yazıldığı diller: C++, Java.


LibreOffice: 2011 yılında piyasaya çıkmıştır. LibreOffice, The Document Foundation tarafından geliştirilen, pek çok platformda çalışan ve diğer ofis programlarıyla uyumlu, özgür ve ücretsiz bir ofis yazılımıdır. Yazıldığı diller: C++, Java, Python. Açık belge biçimini kullanmaktadır.

LibreOffice’in uzantısı *.od ile başlar.
• Writer (Kelime işlemci (word)) - *.odt
• Calc (Hesaplama (excel)) - *.ods
• Draw (Ms Office’de herhangi bir karşılığı yok) - *.odg
• Impress (Sunum (powerpoint)) - *.odp
• Math (Formül (Ms Office’de herhangi bir karşılığı yok) - *.odf
• Base (Veritabanı (access)) - *.odb

Bilgisayarınızda LibreOffice var ise Microsoft’un MS Office yazılımlarından hazırlanmış belgeleri LibreOffice aracılığıyla açabilirsiniz. Örneğin; docx uzantılı bir Ms Office Word belgesini LibreOffice Writer ile açabilirsiniz. Ama aynı durum MS Office için geçerli değildir. odt uzantılı bir belgeyi Microsoft Office Word açamaz.


Google Drive Office: Google firmasının ürettiği Google Drive sayesinde sizin için önemli olan fotoğrafları, videoları, belgeleri ve diğer dosyaları Google Drive’a yükleyebilir ve Drive’la, istediğiniz zaman dosyalarınıza erişebilirsiniz. Dosyalarınızı herhangi bir bilgisayarda drive.google.com adresine giderek veya hareket hâlindeyseniz Drive mobil
uygulamasını kullanarak organize edebilir, düzenleyebilir ve istediğiniz kişilerle paylaşabilirsiniz.


Drive Dosya Senkronizasyonu’yla tüm Drive dosyalarınıza, disk alanınızın tamamını kullanmadan doğrudan bilgisayar veya mobil cihazlarınızdan erişebilirsiniz.

Google Office belgeleri;
• .docx
• .odt
• .rtf
• .pdf
• .txt gibi uzantılarla kaydetme imkânınız vardır. Yine bu uzantılardaki dosyalarınızı Google Drive ile açabilir
ve kullanabilirsiniz.

Google Office E-tabloları;
• .xlsx
• .ods
• .pdf biçimlerinde açabilir ve kayıt edebilirsiniz.

Google Office Slaytlar;
• .pptx
• .odp
• .pdf
• .txt
• .jpeg
• .png biçimlerinde açabilir ve kaydedebilirsiniz.

Ayrıca Google Formlar adında bir ofis aracı daha vardır. Formlar ile anket ya da çoktan seçmeli sorular hazırlayabilirsiniz. Her türlü bilgiyi toplayıp organize etme imkânınız vardır.

Google Office araçlarının en önemli özelliği bir dosya üzerinde birden farklı kişinin eş zamanlı ya da farklı
zamanlarda ortak olarak çalışabilmesidir.


Dosya uzantısı değiştirme etkinliği


NOT: Bir bilgisayarda kullandığınız herhangi bir ofis aracında yaptığınız çalışma başka bir bilgisayarda çalışmayabilir. Bu durumda çalışmanızın dosya türünü değiştirmeniz gerekebilir.

6.1.3.C1 Artık Ben de Belgelerimi Tarıyorum.

6.1.3.D1 Dosyalarım Nereye Gitti?

Bulut Depolama Nedir?
Bulut depolama, internet üzerinde bize verilen bir alanda dosyalarımızı saklamamıza verilen isimdir. Bu depolama hizmeti sayesinde dosya ve klasörlerimize internetin olduğu her yerden her zaman erişebilmekteyiz.

Hikâye
Ata 6. sınıf öğrencisidir ve Türkçenin doğru kullanımı ile ilgili Türkçe dersi araştırma projesi için bir sunum hazırlamıştır. Ancak projesini teslim etmesi gereken gün ödevini yüklemiş olduğu taşınabilir belleğini yanına almayı unutmuştur.

“Sizce Ata ne yapsaydı başına böyle bir olay gelmezdi?”

6.1.3.E1 Bulut Depolama Hizmetleri

	İlgili videolar - 1 İlgili videolar - 2 İlgili videolar - 3

DOSYALAR SIKIŞTI MI?

Bilgisayarların ya da kullandığımız depolama araçlarının da bir hafızası vardır. Eğer bir depolama aracına dosyalar kaydedilirken diskteki alanımız yetersizse dosya ve klasörlerin sıkıştırılabilirler.

• Zip nedir? Bir veri sıkıştırma ve arşivleme biçimidir. Dosya uzantısının “.zip” olduğunu vurgulayınız.
• Zip uzantılı sıkıştırılmış dosyaların oluşturulması için ilgili programlardan biri (Winzip, 7zip, vb.) kullanılabilir.
• Linux ya da herhangi bir Unix tabanlı işletim sisteminde komut satırı yardımı ile bir klasörü sıkıştırmak için kullanacağımız komut “tar” komutudur. Tar hem arşiv yaratma hem de sıkıştırma işlevine sahip bir komuttur.
• Pardus işletim sistemi için ve aynı zamanda Linux ortamı içinde kullanılabilen diğer bir sıkıştırma programı da PeaZip’tir. Kolay ve hızlı bir şekilde Zip dosyaları oluşturan, oluşturulan dosyaları açabilen, grafik arayüze sahip ve birçok platformda çalışabilen, açık kaynak ve 7-Zip tabanlı ücretsiz bir yazılımdır.
• Mac işletim sistemi içinse cihazın içerisinde yer alan bir sıkıştırma uygulaması ile kolayca sıkıştırma işlemi yapılabiliyor. Sıkıştırmak istediğimiz dosyaları Finder (Bulan-Bulucu) içerisinden seçiyorsunuz.