İnternet ve BİT
Kullanım Kuralları
İnternet artık günümüzde toplumsal
hayatın bir parçası haline geldi. İnternet hayatımızda pek çok şeyi
kolaylaştırıyor. Ancak bu kolaylıkların yanı sıra interneti kullanırken de
herhangi bir zararla karşılaşmamak için dikkat etmeniz gereken önemli birkaç husus
bulunuyor.
- İlköğretim çağındaki
çocukların dikkat etmesi gereken hususlar aşağıda listelenmiştir.
- İnternette sohbet
ederken, mesaj panosuna mesaj gönderirken, adınız, soyadınız, adresiniz,
telefon numaranız gibi kişisel bilgilerinizi ve kredi kartı numaranızı
asla vermeyin.
- Diğer kişilere
internette kullandığınız adınızı ya da parolanızı söylemeyin.
- Web sitesinin
“Güvenlik Politikası”na bakın ve sitenin sizden istediği bilgileri ne
amaçla kullanacağını öğrenin.
- İnternette ailenizle
birlikte gezinin. Eğer ailenizin zamanı uygun değilse, ziyaret ettiğiniz
siteleri ailenize söyleyin.
- Ziyaret ettiğiniz
sitenin “Güvenlik Politikası”nı ailenize söyleyin. Böylece siz ve aileniz,
sizin hakkınızda istenen bilgilerin, sitede ne amaçla kullanılacağı
konusunda bilgi sahibi olacaksınız.
- Bir aktiviteye ya da
oyuna katılabilmeniz için sitenin çok fazla kişisel bilgiye ihtiyacı
yoktur. Bu nedenle gereğinden fazla bilgi vermeyin, gerekirse siteyi terk
edin.
- Bazı insanların kötü
niyetli olabileceklerini ve çocuk olmadıkları halde çocuk gibi
davranabileceklerini unutmayın. Bu nedenle İnternette tanıştığınız
kişileri ailenize söyleyin..
- Ayrıca yeni
tanıştığınız kişilerden aldığınız mesajları ailenize gösterin ve onların
onayı olmadan bu mesajlara cevap vermeyin.
- Ailenize sormadan
Internet aracılığıyla hiçbir şey satın almayın ve hiçbir koşulda kredi
kartı numarası vermeyin.
- Ailenizle konuşmadan
Internet aracılığıyla sorulan sorulara cevap vermeyin. Hiçbir formu
doldurmayın ya da hiçbir yarışmaya katılmayın. Ayrıca girdiğiniz sitenin
bir güvenlik politikası olup olmadığını kontrol edin ve verdiği bilgilerin
başkaları ile paylaşılmayacağı konusunda güvence verip vermediğine bakın.
Aksi halde hiçbir şekilde kişisel bilgi vermeyin.
- İnternette hiçbir
tartışmaya ya da kavgaya katılmayın. Eğer biri sizinle tartışmaya ya da
kavgaya yeltenirse, ona cevap vermeyin ve ailenizi konudan haberdar edin.
- Eğer hoşlanmadığınız
bir şeye rastlarsanız ya da ailenizin, sizin görmenizden hoşlanmayacağını
düşündüğünüz bir şeye rastlarsanız, geri tuşuna basın ya da oturumdan
çıkın.
- İnternetle ilgili konular hakkında hiçbir
şeyi ailenizden saklamayın.§Eğer
bazı kişilerin çocuklara söylenmemesi gereken bir şey söylediğine
rastlarsanız ailenize söyleyin.
- Eğer birisi size
resim gönderir, gitmemeniz gereken bir siteyi ziyaret etmenizi önerir ya
da uygun olmayan bir dille konuşmayı önerirse, ailenizi durumdan haberdar
edin.
- Eğer birisi
yapmamanız gereken bir şeyi yapmanızı isterse, ailenize söyleyin.
- Ailenizin onayı
olmadan internette tanıştığınız hiç kimseyi aramayın.
- Aileniz yanınızda
olmadan ve onaylamadan internette tanıştığınız kimseyle buluşmayın.
- İnternette
tanıştığınız kimseye, ailenizin izni olmadan hiçbir şey göndermeyin.
- Eğer İnternette
tanıştığınız birisi size herhangi bir şey gönderirse ailenize söyleyin.
- İnternette iyi bir
dil kullanın ve nazik olun.
- Sadece şaka yapıyor
olsanız bile kimseyi korkutmayın ya da tehdit etmeyin.
- Ailenizin sizin
güvenliğinizi ve sağlığınızı düşündüklerini bilin. Bilgisayar ve internet
konusundaki kurallara uyma konusunda ailenizle işbirliği içinde olun ve
Internet yüzünden başınıza ne gelirse gelsin ailenize söyleyin.
Telif Hakları ve
Dijital Yazarlık
Telif hakkı özgün ve
yaratıcı eser sahiplerine (yazar, sanatçı, besteci, tasarımcı, vd.) belirli bir
süre için yasayla tanınan manevi ve ekonomik haklardır. Telif hakları fikirleri
değil, fikirlerin ifade etme biçimini koruma altına almaktadır. Telif haklarının
temelde kişisel ve toplumsal olmak üzere iki amacı vardır. Kişisel amaç
yaratıcı eser sahiplerini telif hakları aracılığıyla ödüllendirmek ve daha
fazla eser yaratmaya teşvik etmektir. Toplumsal amaç ise özgün ve yaratıcı
eserleri belirli bir süre geçtikten sonra toplumdaki herkesin yararlanmasına
sunmaktır. Telif hakkı yasaları hangi eserlerin korunup hangilerinin
korunmadığını tanımlar, eser sahiplerinin ve kullanıcıların haklarını düzenler
ve eser sahibiyle kullanıcı arasında bir denge kurar.
Elektronik Yayınlarda Telif Hakları
Bilindiği gibi, dijital
yayın teknolojisi eserlerin çoğaltım ve dağıtım giderlerini büyük ölçüde
azaltmış ve eserlerin kopyalanmasını kolaylaştırmıştır. Ücretsiz erişilebilen
bilgi kaynaklarının sayısı hızla artmaktadır. Bu gelişmelerle birlikte telif
hakkı anlayışı da değişmekte, çoğaltma, yayma, koruma, arşivleme, elektronik
bilgi edinme özgürlüğü, elektronik bilgi ticareti gibi kavramların yeniden
tanımlanması gerekmektedir. Öte yandan, gelişen teknoloji telif haklarının
korunması için de yeni olanaklar sunmaktadır. Örneğin, elektronik ortamdaki
eserlerin telif haklarını korumak için dijital filigran vb. gibi teknolojik
çözümler sunulmakta, telif hakları elektronik telif hakkı yönetim sistemleri
aracılığıyla izlenmeye çalışılmaktadır. Bu tür önlemler bir yandan yasal
olmayan kullanımları engellerken bir yandan da kişisel ya da eğitim-öğretim
amaçlı yasal kullanımları engelleyebilmektedir. Kütüphanelerin basılı eserleri
kullanım ya da koruma amacıyla kopyalamalarına izin verilirken elektronik bilgi
kaynaklarını bu amaçlarla kopyalamak kısıtlanabilmektedir.
Dijital
okuryazarlık dijital
teknolojileri kullanarak bilgi üretmek ve mevcut bilgileri etkili ve eleştirel
bir biçimde değerlendirmektir. Bu süreçte bilgisayar donanımı, yazılımı,
internet ve cep telefonu kullanılır. Fakat, dijital okuryazarlık için sadece
bilgisayar kullanmayı bilmek yetmez. Dijital okuryazarlık aynı zamanda bilgiyi
etkin şekilde bulma, kullanma, değerlendirme, özetleme, sentezleme, oluşturma
ve sunma becerilerini kapsar.
Bilişim
Suçları
Bilişim suçu en basit
tanımıyla bilişim sistemlerine karşı işlenen suçlardır. Bir bilişim sistemine
hukuka aykırı olarak girmek, orada kalmaya devam etmek, bilişim sisteminden
izinsiz veri kopyalamak, sistemi erişilmez kılmak ve çalışmaz hale getirmek
bilişim suçlarını oluşturmaktadır.
Bilgisayarla
işlenebilen her suç bilişim suçu değildir. Genellikle bilişim suçları ve
bilgisayar aracılığı ile işlenebilen suçlar birbirine karıştırılmaktadır. Bazı
suçlar gerçek hayatta işlenebildiği gibi internet aracılığı ile de
işlenebilmektedir. Her ne kadar bu tür suçlar kamuoyunda bilişim suçları olarak
adlandırılsa da, hukuki anlamda bu suçlar bilişim suçları değildir. Örneğin,
“hakaret suçu” gerçek hayatta yüze karşı işlenebileceği gibi, bir web sitesi
aracılığıyla ya da her çeşit yazışmalarla işlenebilir. Hakaretin internet
aracılığı ile gerçekleştirilmesi bu eylemi bilişim suçu haline getirmemektedir.
Böyle bir durumda fail hakaret suçundan ceza alacaktır. Bu tip örnekleri çoğaltmak
mümkündür.
Web sitesi aracılığı ile terör
örgütü propagandası yapmak, internet aracılığı ile uyuşturucu madde pazarlamak
veya özendirmek suçları da bilgisayar aracılığıyla işlenen suçlar olmakla
birlikte, bilişim suçları değildir.
Sık Karşılaşılan Bilişim Suçları
Ülkemizde en sık karşılaşılan
bilişim suçlarının başında banka ve kredi kartı bilgisini hukuka aykırı olarak
ele geçirerek, haksız kazanç elde etme eylemlerini gösterebiliriz. Banka ve
kredi kartları, ATM cihazlarında, bazı işyerlerinde ve online alış-veriş
sitelerinde kopyalanabilmektedir. Kart bilgisi kopyalanarak bağlı bulunan
hesaptan alışveriş yoluyla para çekilmektedir.
Sık karşılaşılan bir diğer
suç, internet aracılığı ile banka hesaplarına erişilmesidir. İnternet
bankacılığını kullanırken oldukça dikkatli olunmalıdır. Bilgisayarlara
bulaştırılan trojanlar aracılığı ile kişilerin internet hesapları ve şifreleri
ele geçirilmekte ve havale yolu ile bu hesaptaki paralar çekilmektedir.
Web sitelerini “hack”lemek,
virüs, trojan ve kötü amaçlı yazılım hazırlamak ve yaymak, başkalarına ait
kullanıcı adı, şifre, parola gibi kişiye özel bilgileri ele geçirmek ve
kullanmak da bilişim suçlarını oluşturmaktadır.
Bilişim suçlarının örgütlü
olarak işlendiğine oldukça sık rastlanılmaktadır. Kişiler çıkar amaçlı organize
suç örgütü kurarak banka hesaplarına erişmekte, kredi kartlarını kopyalamakta
ve haksız kazanç elde etmektedirler.
Ülkemizde bilişim suçlarıyla
ilgili hukuki düzenlemeler 1990 yılında yürürlüğe girmiştir.
Bilişim
Suçları İle Karşılaştığınızda Yapmanız Gerekenler
Bir vatandaş olarak öncelikli
göreviniz suçtan ve suçludan haberdar olduğunuzda Cumhuriyet Başsavcılıklarına
veya kolluk kuvvetlerine durumu bildirmektir. Eğer bir bilişim suçunun mağduru
olunmuş ise, vakit kaybetmeden suça ilişkin her türlü bilgi veya bulgu ile
Cumhuriyet Başsavcılıklarına derhal şikayette bulunulmalıdır.
“155 Polis İmdat” hattına,
155@egm.gov.tr elektronik posta adresine bildirimde bulunulabilir.
Bazı katalog suçları için
doğrudan Telekomünikasyon İletişim Başkanlığına da bildirimde bulunulabilir.
5651 sayılı yasa gereği belirlenen bu suçlar; intihara yönlendirme, çocukların
cinsel istismarı, uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma,
sağlık için tehlikeli madde temini, müstehcenlik, fuhuş, kumar oynanması için
yer ve imkan sağlama ve Atatürk aleyhine işlenen suçlardır. Örneğin çocuk
pornografisi içeren, uyuşturucu maddeye özendiren veya bu maddeyi pazarlayan
siteler hakkında direkt TİB’in www.ihbarweb.org adresinden bildirimde
bulunulabilir.
Bilişim
Suçları İle İlgili Alabileceğiniz Önlemler
Şirketinize veya şahsınıza ait
önemli bilgilerinizin yer aldığı bilgisayarınız ile özel güvenlik önlemleri
almadan internete bağlanmayınız.
Sohbet (chat vb.) ortamında
tanıştığınız kişilere şahsınız, aileniz, adresiniz, telefonunuz, işiniz v.b.
konularda bilgi vermeyiniz.
İnternet
ortamında tanıştığınız kişilere kredi kartı bilgilerinizi vermeyiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder